Kimi sabah kahvesini soğuk bulur, kimi trafik yoğunluğundan şikâyet eder. Bazıları ise hayatı boyunca hiç memnun olmamış gibi görünür. Şikâyet etmek, sadece bir alışkanlık mı yoksa daha derin psikolojik bir ihtiyacın dışavurumu mu? Psikologlar, bu soruya hem bireysel hem de toplumsal boyutta cevaplar veriyor.

İnsan beyni, evrimsel olarak olumsuzluklara daha çok odaklanmak üzere evrilmiştir. Bu, hayatta kalma stratejisidir. Tehlikeleri fark etmek için negatif olaylara daha fazla dikkat vermek gerekir. Bu eğilim, modern hayatta kendini “şikâyet etme” olarak gösterebilir.

Psikoloji literatüründe şikâyet etmek, kişinin içsel gerginliğini boşaltma ve duygusal denge sağlama yolu olarak görülür. Bir sorunu dile getirmek, kişiye “anlaşılıyor” hissi verir. Bu da beynin ödül merkezlerini harekete geçirir.

Araştırmalar gösteriyor ki insanlar, ortak şikâyetler üzerinden güçlü sosyal bağlar kurabiliyor. Örneğin işyerinde ortak bir yöneticiden şikâyet etmek, çalışanlar arasında empati geliştirebiliyor. Bu durum, gruba aidiyet hissini artırabiliyor.

Bazı bireyler için sürekli şikâyet etmek, aslında kendini diğerlerinden “daha bilinçli” veya “daha seçici” gösterme biçimidir. Psikologlar buna “duygusal üstünlük yanılsaması” diyor. Bu kişiler, eleştirdikleri şeyleri fark edebilen 'nadir' bireyler olduklarını düşünürler.

Ancak sürekli şikâyet etmek zamanla bir davranış kalıbına dönüşebilir. Bu durum “öğrenilmiş çaresizlik” ve kronik memnuniyetsizlik gibi psikolojik sorunlara zemin hazırlar. Beyin, pozitif anları görmezden gelmeye başlar.

Uzmanlar, her şikâyeti bastırmak yerine “yapıcı şikâyet” modelini öneriyor. Yani sadece sorunu dile getirmek değil, çözüm için bir adım atmak gerekiyor. Ayrıca minnettarlık pratikleri, günlük olumlu deneyimlerin fark edilmesini artırarak şikâyet eğilimini azaltabiliyor.

“Şikâyet, sorunların çözümünü engelleyen bir illüzyondur.”
— Psikoterapist Carl Jung