Beynin Gece Vardiyası: Glimfatik Sistem

Medicana Sağlık Grubu Nöroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Hasan Armağan Uysal, beynin uyku sırasında devreye giren “glimfatik sistem” sayesinde toksinlerden arındığını ve bu sürecin hafıza, öğrenme ile nörolojik hastalıklar açısından hayati önem taşıdığını vurguladı.

Beynin Görünmeyen Temizlik Ekibi Doç. Dr. Hasan Armağan Uysal, beynin gün boyu çalışırken tıpkı bir fabrikanın atık üretmesi gibi zararlı maddeler biriktirdiğini belirtti. Protein atıkları, toksik maddeler ve metabolik kalıntıların temizlenmemesi halinde Alzheimer ve Parkinson gibi ciddi nörolojik hastalıklara zemin hazırlayabileceğini ifade etti. “Glimfatik sistem dediğimiz bu özel temizlik mekanizması yalnızca uyku sırasında aktifleşir ve beynin içinde biriken toksinleri temizler. Özellikle derin uyku evresinde beyin hücreleri büzüşür, hücreler arası boşluklar genişler, beyin omurilik sıvısı bu boşluklardan geçerek toksinleri süpürür” dedi. Hafıza ve Öğrenmede Kritik Rol Uysal, glimfatik sistemin hafıza ile doğrudan bağlantılı olduğunu vurguladı: “Öğrenme sırasında açılan geçici dosyaların kalıcı hafızaya yazılması ve gereksiz bilgilerin temizlenmesi uyku sırasında gerçekleşir. Beyin geceleri hem yedekleme hem de silme işlemi yapar.” Düzensiz Uyku Sistemi Yavaşlatıyor Düzensiz uyku, kronik stres, kötü beslenme ve hareketsizlik glimfatik sistemin işleyişini olumsuz etkiliyor. Uysal, “Yeterince derin uykuya geçemezseniz temizlik tamamlanamaz. Bu da toksin birikimiyle birlikte beyin hücrelerine zarar verir” diyerek uyku hijyeninin önemini vurguladı. Yeni MR Teknikleriyle Görüntülenebiliyor Glimfatik sistemin insan beyninde görüntülenmesinin nörolojide önemli bir dönüm noktası olduğunu belirten Uysal, diffüzyon tensör görüntüleme (DTI) ve perivasküler boşlukların görünürlüğü gibi gelişmiş MR tekniklerinin bu sistemi incelemede kullanıldığını söyledi. “Belki ileride ‘glimfatik check-up’ gibi kavramlar hayatımıza girecek. Ama şu anda elimizdeki en güçlü tedavi hâlâ kaliteli uyku” dedi. Beyin Temizliği İçin 5 Altın Kural Uykuya geçiş ritüeli oluşturun. Başınızı yüksekte tutarak uyuyun. Alkol ve sigarayı sınırlayın. Gün içinde yürüyüş yapın. Zihinsel molalar verin.